In Nederland komen verschillende soorten mieren voor, iets meer dan 70 soorten, maar de bekendste mieren zijn de wegmier (Lasius niger) en de verschillende rode bosmieren (Formica sp.), die opvallen door hun grootte en kleur. De wegmier is de meeste voorkomende soort; het is de mier die je tegenkomt tussen de tegels van je tuin.

Op deze pagina krijg je informatie over hoe je een mierenboerderij start en de mierenkolonie verzorgt. Voor meer informatie over mieren, exotische soorten en details over hun leefwijze, zie de mierenpagina. Bekijk ook enkele mierensoorten die in Nederland voorkomen.

Mieren in het algemeen

Mieren zijn erg bijzonder om te observeren, omdat het kolonievormende, sociale insecten zijn. Ze komen vrijwel overal in de wereld voor. De meeste mierensoorten bouwen grote nesten op de grond, in bomen, tussen rotsspleten of met behulp van bladeren. Een kolonie bestaat uit één (of enkele) koningin(nen), werksters (dit zijn allemaal vrouwtjes) en soms mannetjes of jonge koninginnen. Koninginnen worden vaak gynes genoemd.

Figuur 1. Twee koninginnen waarvan één die reeds de vleugels verloren is

Mierenboerderij.nl levert alles wat nodig is voor het starten van een mierenboerderij

Zo start je je eigen mierenboerderij

Eigenlijk heb je drie opties om een mierenkolonie te starten:

1. Koop een kolonie (zie mierenboerderij.nl).
2. Graaf een kolonie uit en zorg voor huisvesting.
3. Vang een koningin tijdens de bruidsvlucht.

Eigenlijk is de tweede optie geen goede optie, omdat je veel mieren stoort en uit de kolonie haalt en het essentieel is dat je de koningin vangt om een blijvende kolonie te krijgen.
Een mierenkolonie kopen is makkelijk en kan altijd. Zo heb je ook de mogelijkheid een keuze te maken tussen de verschillende soorten.
Wat ook kan, maar dit kan maar eens per jaar, is zelf koninginnen vangen tijdens de bruidsvlucht. Zo kun je het volledige proces meemaken. Dit is wat ik gedaan heb. Afhankelijk van de soort die je koopt, begin je na aanschaf met een koningin met eitjes met eventueel een aantal werksters.

 
Koninginnen vangen

Elk jaar (wanneer de kolonie groot genoeg is) is er een moment waarop mannetjes uit de eitjes komen en vervolgens de koningin bevruchten zodat er vele koninginnen uit de poppen kruipen. Vervolgens vindt de bruidsvlucht plaats: een groot aantal gevleugelde koninginnen vliegt uit samen met gevleugelde mannetjes, ze paren en de koninginnen zoeken een plaats om een nieuwe kolonie te starten. De vleugels verliezen ze vlak na de bruidsvlucht. De mannetjes gaan vrij snel weer dood. Tijdens de bruidsvlucht zie je vele gevleugelde, duidelijk grotere mieren over straat lopen. Dit zijn de koninginnen.

Verzorging tijdens de eerste maanden

De eerste vijftig dagen tot twee maanden heeft de koningin eigenlijk geen voeding nodig. Ze is goed gevoed voor de bruidsvlucht en heeft voldoende aan vocht. Dit is wel heel belangrijk. Het is dus het makkelijkste om de koninginnen in een reageerbuisje te plaatsen met voldoende (gekookt) water met een watje tussen het water en de koningin en een watje om het buisje af te sluiten (zie figuur 2).

Eitjes, larven, poppen

Er zijn drie stadia voordat een mier volwassen is. Een volwassen mier noem je imago. Een mier ontstaat na gedaantewisseling (metamorfose). Daarvoor heb je de volgende drie stadia die in figuur 5 te zien zijn:

1. eitje (gelegd door de koningin)
2. larve
3. pop

De larven worden gevoed (met eiwitten) en verzorgt door de werksters.

Mijn kolonies

Om je een beeld te geven hoe lang het opzetten van een kolonie duurt en wat het vraagt aan verzorging, vind je hieronder een logboek van mijn kolonies die ik in juli 2014 gestart ben.

Dag 1 (4 juli 2014):
Twintig koninginnen gevangen tijdens de bruidsvlucht.
Dag 2:
Alle koninginnen in een reageerbuisje met voldoende (gekookt) water geplaats (zie figuur 2). Daarnaast twee koninginnen in een petrischaaltje met vochtige watten geplaatst.

Figuur 2. Reageerbuisje met een koningin, voldoende (gekookt) water en twee watjes (klik voor vergroting)

Dag 14:
De afgelopen twee weken heb ik de koninginnen met rust gelaten, zodat ze eitjes kunnen leggen. Alle koningen hebben inmiddels 10-20 eitjes gelegd.
Dag 49:
De helft van de buisjes bevat 5-10 werksters. Eerste keer gevoed met fruitvliegjes en suikerwater (de buisjes met werksters).
Dag 57:
Alle buisjes bevatten werksters. Gevoed met 2 fruitvliegjes en suikerwater (op het watje dat het buisje afsluit).

Figuur 3 en 4. De eerste eitjes en de eerste werksters

Dag 60:
Gevoed met 3 fruitvliegjes en suikerwater. Alle buisjes bevatten wederom een twintigtal eitjes (waarschijnlijk al eerder).
Dag 63:
Wederom gevoed (suikerwater en fruitvliegjes). In twee buisjes zijn zo'n 20 larven te zien.
Dag 66:
Wederom gevoed. In vrijwel alle buisjes zijn grotere larven te zien.

Figuur 5. Foto 1 laat een koningin (met vleugels) en eitjes zien. Foto 2 toont de eitjes in een reageerbuis. Foto 3 zijn de larven, verzorgt voor werksters. Foto 4 zijn de poppen.

Verzorging van de eerste werksters

Wanneer de eerste werksters uit de poppen gekropen zijn heeft de kolonie eiwitten en suiker nodig. Eiwitten zijn nodig als bouwstof. Larven hebben bouwstof nodig om te groeien en koninginnen (gynes) om eitjes te leggen. Fruitvliegjes voorzien in de eiwitbehoefte. Suiker is nodig als brandstof. Werksters hebben vooral suiker nodig, omdat ze niet meer groeien. Wanneer de kolonie relatief klein is, is dit voldoende. In een later stadium kunnen andere insecten als voeding nodig zijn.

Fruitvliegjes zijn uiteraard te koop, maar zijn ook te vangen. In en rond de groene kliko of composthoop kun je genoeg fruitvliegjes vinden en met een beetje gereedschap vang je ze in een handomdraai.

Hierboven zie je mijn zelfgemaakte apparaatje waarmee ik heel snel een veertigtal fruitvliegen kan vangen vanuit de groene kliko of eventueel rond een stuk fruit. Ook andere insecten zijn hiermee te vangen, zoals muggen.

Dag 71: 
Wederom gevoed. In enkele buisjes zijn de eerste poppen te zien van de tweede serie gelegde eitjes.
Dag 74:
Er zijn al een flink aantal poppen aanwezig.
Dag 78:
Wederom gevoed.
Dag 82:
Wederom gevoed.

Hierboven zie je enkele kolonies in reageerbuisje na ongeveer twee maanden tachtig dagen (er is op verschillende tijdstippen gefilmd). De koningin, werksters en vele larven en poppen zijn zichtbaar en daarnaast ook enkele fruitvliegjes.

November (rond dag 110):
De mieren gaan in winterslaap. In een reageerbuisje met watten en water gaan ze in de koelkast.

Maart (rond dag 280):
De mierenkolonies worden uit de koelkast gehaald en ontwaken uit hun winterslaap.

Hierboven zie je de verhiuzing van een mierenkolonie van een petrischaaltjes naar een zandboerderij. Het bleek een wat lastige verhuizing voor de koningen, maar gelukkig zijn mieren zeer sociaal.

Hierboven zie je de eerste 10 minuten van een mierenkolonie nadat deze uit de koelkast gehaald is en dus ontwaakt uit de winterslaap.

Hierboven zie je een versnelde opname van de mieren die hun voedsel ophalen en meenemen.

Huisvesting

Mieren kun je op vele verschillende manieren huisvesten. Er zijn verschillende mierenboerderijen te koop, maar je kunt ook zelf op verschillende manieren een 

Gipsboerderij

Een gipsboerderij is eigenlijk een gegoten mierenboerderij met verschillende kamers en gangen. De mieren hoeven niet zelf de gangen en de kamers te maken, maar kunnen gewoon een kamer betrekken. Het is belangrijk dat de gipsboerderij bedenkt is met papier of karton, zodat de mieren donker zitten.
Hieronder zie je rechts de ruimte om water toe te voegen (figuur 6). Het mooie van gips is dat het water opzuigt. Op die manier zullen de rechter kamers wat vochtiger zijn, zodat de kolonie de keus heeft voor de vochtigheid van de omgeving. Vocht is altijd essentieel voor het in leven houden van de kolonie.

Figuur 6. Een gipsboerderij van mierenboerderij.nl

Links is een aansluiting zichtbaar met een buitenverblijf, waar voedsel aangeboden kan worden.

Figuur 7. Een kolonie zwarte wegmieren in een gipsboerderij

Zandboerderij

Een zandboerderij lijkt meer op een mierennest zoals deze er ook uitziet in de natuur. Daarnaast geeft het de mieren ruimte om zelf de gangen en de ruimtes aan te leggen. Je zult merken dat mieren heel erg veel kunnen veranderen, zoals te zien is in onderstaande video, waarin een kolonie zich helemaal inbouwt in het reageerbuisje (in plaats van de zandboerderij in te gaan).
Een zandboerderij kun je op heel veel verschillende manieren maken en ze zijn uiteraard ook te koop. De meeste bestaan uit twee platen met een centimeter zand ertussen.

Figuur 8. Een zelfgemaakte zandboerderij

Hierboven zie je een zelfgemaakte zandboerderij (figuur 8). Deze is slechts gemaakt van twee glasplaatjes (van fotolijstjes), houten breinaalden van 12mm dikte, kleine glasplaatjes als bodem en platte (verf)roerstaafjes als bovenkant. Er zitten twee ingangen in aan de bovenkant. Het kleurverschil komt door een onderste laag zand gemengd met wat grond en een bovenste laag van alleen zand. De rechte gangen zijn reeds gemaakt met een satéprikker, maar de kamers rechtsonderin zijn gemaakt door een kolonie. Enkele poppen zijn zichtbaar.
Het is belangrijk dat je de voorkant bedekt met een papier of stuk karton, omdat de mieren niet op een verlichte locatie gaan zitten. Op de foto's is deze bescherming weggehaald.

Figuur 9. Een kolonie in een zandboerderij

---

Lees meer over mieren of bekijk verschillende mierensoorten
Ga terug naar onderwerpen

Met dank aan Mierenboerderij.nl voor de mierenboerderij van gips.